เมื่อปีที่ผ่านมา สำนักงานพัฒนาระบบข้อมูลข่าวสารสุขภาพได้นำเสนอ สถานการณ์การเจ็บป่วยด้วยโรคไข้เลือดออกไปแล้ว มาในปีนี้ได้พบ ข้อมูลการเจ็บป่วยที่เพิ่มมากขึ้นกว่าปีก่อน และพบว่า นับตั้งแต่เดือน มกราคม แม้ว่าจะไม่ใช่ฤดูกาลระบาดของโรคนี้ก็ยังมีการเจ็บป่วยเกิดขึ้น ทั้งๆ ที่ส่วนใหญ่ไข้เลือดออกมักจะระบาดในช่วงเดือน พฤษภาคม-กันยายน ซึ่งเป็นฤดูฝน

กล่าวกันว่า "ภาวะโลกร้อน" เป็นปัจจัยหนึ่งที่ส่งผลให้วงจรการระบาดของโรคนี้เปลี่ยนแปลงไป โดยเฉพาะในเรื่องของ "ยุง" ซึ่งเป็นพาหะนำโรค นอกจากนี้ยังพบว่า ในแถบพื้นที่ภูเขาสูงซึ่งไม่เคยมีการระบาดของโรคนี้ ก็เริ่มพบผู้ป่วยแล้ว

กลุ่มไข้เลือดออก สำนักโรคติดต่อนำโดยแมลง กรมควบคุมโรค ซึ่งมีบทบาทหน้าที่ในการเฝ้าระวังและรวบรวมข้อมูลผู้ป่วยจากโรคไข้เลือดออกในแต่ละปี ได้นำข้อมูลตั้งแต่ปี 2547-2551 มาเปรียบเทียบกัน จากการเก็บข้อมูลเพียงแค่ 8 เดือน ก็พบว่า การระบาดของโรคไข้เลือดออกในปี 2551 นั้นเพิ่มสูงกว่าปีก่อนๆ ดังนี้

ตาราง เปรียบเทียบสถานการณ์โรคไข้เลือดออก

โดยภาคที่มีผู้ป่วยมากที่สุด ได้แก่ ภาคกลาง ** พบผู้ป่วยจำนวน 26,498 ราย คิดเป็นอัตราป่วย 125.43 รองลงมาคือ ภาคเหนือ พบผู้ป่วยจำนวน 13,786 ราย คิดเป็นอัตราป่วย 116.12 ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พบผู้ป่วยจำนวน 8,037 ราย คิดเป็นอัตราป่วย 37.58 และภาคใต้ พบผู้ป่วยจำนวน 7,466 ราย คิดเป็นอัตราป่วย 86.26 ต่อแสนประชากร ตามลำดับ ( * คลิกดูจำนวนผู้ป่วยจำแนกตามแต่ละจังหวัด * )

การเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงการระบาดของโรคนี้ หรือไม่ ? พญ.มนทิรา ทองสารี รองผู้อำนวยการสำนักอนามัย ได้ให้ข้อสังเกตถึงการเปลี่ยนแปลงของไข้เลือดออกไว้ว่า ก่อนปี 2546 โรคไข้เลือดออกจะมีการระบาดที่รุนแรงในลักษณะ 1 ปี เว้น 2 ปี และเกิดกับกลุ่มเด็กเป็นส่วนใหญ่ แต่หลังจากปี 2546 พบว่า มีการเกิดโรคไข้เลือดออกทั้งปี โดยพบมากในฤดูฝนและไม่ได้เกิดเฉพาะกลุ่มเด็กเท่านั้น แต่เกิดกับคนทุกวัยด้วย สาเหตุที่เป็นเช่นนี้ก็เป็นเพราะภาวะโลกร้อน

ภาวะโลกร้อนมีผลต่อไข้เลือดออกได้อย่างไร? ภาวะโลกร้อนไม่ได้มีผลต่อเชื้อโรคโดยตรง แต่มีผลต่อพาหะนำโรค ซึ่งก็คือ "ยุงลาย" ไม่น่าเชื่อก็ต้องเชื่อ เมื่อพบว่า

ไม่ได้มีแต่ยุงลาย "ตัวเมีย" เท่านั้นที่แพร่เชื้อ ปัจจุบันยุงลาย "ตัวผู้" ก็สามารถแพร่เชื้อได้ ผศ.นพ.เผด็จ สิริยะเสถียร ภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ค้นพบ ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่สร้างความประหลาดใจ เมื่อพบยุงลายตัวผู้มีเชื้อไวรัสเดงกี (Dengue virus) ซึ่งเป็นไวรัสที่ทำให้เกิดไข้เลือดออก ทั้ง ๆ ที่โดยธรรมชาติเป็นไปไม่ได้ว่ายุงตัวผู้จะได้รับเชื้อนี้มาจากคน เนื่องจากยุงลายตัวผู้จะไม่ดูดกินเลือดจากคน แต่จะกินน้ำหวานจากพืช ในที่สุดทีมวิจัยก็ค้นพบว่า ช่องทางที่ทำให้ยุงลายตัวผู้ติดเชื้อได้ ก็คือ ยุงลายตัวผู้ได้รับเชื้อมาจากแม่ยุงลายที่ติดเชื้อผ่านทางไข่ และยุงลายตัวผู้ก็สามารถถ่ายทอดเชื้อไปยังยุงตัวเมียโดยการผสมพันธุ์ ที่สำคัญยุงตัวผู้เพียงตัวเดียวสามารถผสมพันธุ์ได้หลายครั้ง ดังนั้น ยุงตัวเมียจึงสามารถรับเชื้อไวรัสไข้เลือดออกได้โดยไม่ต้องไปกัดผู้ที่เป็นไข้เลือดออกอีกต่อไป

เพิ่มเวลาการออกหากินจากกลางวันไปสู่กลางคืน จากการสำรวจพบว่า พฤติกรรมการออกหากินของยุงลายในปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมที่จะหากินในช่วงเวลากลางวัน ได้ขยายเวลาไปจนถึงเวลา 5 ทุ่ม

วงจรชีวิตของยุงพัฒนาการฟักตัวเร็วขึ้น อุณหภูมิที่สูงขึ้นจากภาวะโลกร้อนยังทำให้ลูกน้ำกลายเป็นยุงเร็วขึ้น จากเดิมที่ใช้เวลาฟักตัว 7 วัน ก็ลดเหลือเพียงแค่ 5 วัน เท่านั้น

อนาคตกับการแก้ไขปัญหาไข้เลือดออก

ข่าวดี ก็คือ ขณะนี้นักวิจัยของประเทศไทยนำโดย ศ.ดร.สุธี ยกส้าน จากสถาบันอณูชีววิทยาและพันธุศาสตร์ ศูนย์วิจัยและพัฒนาวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออก มหาวิทยาลัยมหิดล ค้นพบวัคซีนป้องกันไข้เลือดออก ซึ่งสามารถใช้เพียงเข็มเดียวในการป้องกันโรคไข้เลือดออกถึง 4 สายพันธุ์ *** สำเร็จแล้ว อยู่ในระหว่างการสร้างโรงงานผลิตวัคซีนมูลค่า 60 ล้านบาท คาดว่าจะมีการผลิตวัคซีนออกมาจำหน่ายได้ประมาณปี 2555 โดยวัคซีนดังกล่าวมีต้นทุนประมาณ 200-400 บาท ฉีดให้เด็กอายุตั้งแต่ 6 เดือนขึ้นไป โดย 1 เข็ม สามารถป้องกันได้ตลอดชีวิต ซึ่งหากมีวัคซีนป้องกันโรคไข้เลือดออกจะทำให้ลดจำนวนผู้ป่วยที่มีปีละประมาณ 50,000 คน เหลือประมาณ 5,000 บาท และลดจำนวนผู้เสียชีวิตจากปีละ 200-400 คน เหลือเพียงปีละ 20 คนเท่านั้น

แต่ ในระหว่างที่รอความสำเร็จจากการผลิตวัคซีนป้องกันโรค เราก็ต้องระวังไข้เลือดออกสายพันธุ์ใหม่ "ชิกุนกุนย่า" ซึ่งระบาดไปทั่วภูมิภาคเอเชีย

ทางออกในการแก้ไขปัญหาที่มีประสิทธิภาพ ว่ากันว่าคือ กันไว้ดีกว่าแก้ "กำจัดยุงก่อนที่ยุงจะมากัดเรา" หนึ่งในบรรดาวิธีการที่นำมาใช้ปราบยุง คือ การใช้สารเคมี แต่การใช้สารเคมี หรือแม้กระทั่งทรายอะเบทต่างก็มีอันตรายกับมนุษย์ทั้งสิ้น ณ วันนี้มีสิ่งประดิษฐ์ใหม่จากภูมิปัญญาของเด็กตัวเล็ก ที่ใช้กำจัดยุงทดแทนการใช้สารเคมีได้ดี นั่นคือ การประดิษฐ์กับดักจับยุง จากขวดที่ทิ้งแล้ว โดยเด็กชายธวัชชัย ประสานเชื้อ และกลุ่มเพื่อนๆ จากจังหวัดชัยภูมิ พวกเขาเรียกสิ่งประดิษฐ์ชิ้นนี้ว่า "ยุงลายหลงกล"

วิธีการทำก็ง่ายๆ คือ นำขวดพลาสติกมาเจาะเป็นช่องๆ แล้วนำขวดพลาสติกขวดอื่นๆ ที่ตัดให้เป็นรูปกรวย มาใส่ลงในช่องที่ได้เตรียมเอาไว้

วิธีใช้ก็แค่ คว่ำขวดที่มีฝากรวยลงในน้ำ รอให้ลูกน้ำว่ายเข้าไปในขวด เมื่อโตเป็นยุงก็ทำให้ยุงไม่สามารถออกไปจากขวดได้ และตายไปในที่สุด เพียงเท่านี้ก็สามารถช่วยกำจัดยุงในบ้านได้แล้ว





การป้องกันไข้เลือกออกไม่ใช่เรื่องยาก แม้แต่เด็กเล็กยังสามารถทำได้ แล้วคุณละวันนี้ได้ทำอะไรเพื่อช่วยกำจัดลูกน้ำยุงลายกันบ้างหรือยัง ???