ลำไส้เล็กเป็นส่วนหนึ่งของทางเดินอาหาร เริ่มตั้งแต่ปาก หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และถึงลำไส้เล็ก ต่อไปเป็นลำไส้ใหญ่ออกสู่ทวารหนัก อาหารที่เรากินเข้าไปพอผ่านกระเพาะอาหารก็จะเข้าสู่ลำไส้เล็กเพื่อทำการย่อย มีความยาว 7-8 เมตร จึงมีโอกาสที่จะเกิดโรคได้หลายโรค โดยเฉพาะเรื่องสำคัญคือ ตกเลือด

          โรคของลำไส้เล็กไม่พบบ่อยเมื่อเปรียบเทียบกับทางเดินอาหารส่วนอื่น ที่สำคัญคือเรื่องตกเลือดอาจเกิดจากความผิดปกติในเส้นเลือด การอักเสบหรือแผล ส่วนมะเร็งนั้นพบน้อยมาก สิ่งแปลกปลอมที่หลุดเข้าไปแล้วตกค้างอยู่หรือพยาธิเป็นก้อนใหญ่อุดลำไส้ก็อาจพบได้เช่นกัน

          การตรวจทางรังสี หากเป็นสิ่งแปลกปลอมอาจพบได้ แต่ถ้าเป็นแผลหรือมีเลือดออกจะมองไม่เห็นการตกเลือดที่ต้องถึงมาโรงพยาบาลมักเป็นเรื่องฉุกเฉิน เลือดออกมาก อาจเป็น ๆ หาย ๆ ถ้าเลือดออกมากจะทำให้ซีด อ่อนเพลีย อันตรายถึงชีวิต ต้องรีบช่วยท้าทายฝีมือของผู้รักษาอย่างมาก ทางรังสีอาจช่วยดูได้โดยฉีดสีเข้าสายยางผ่านเส้นเลือดแดงที่ขาหนีบเข้าหลอดเลือดที่ไปยังลำไส้ แล้วดูภาพทางรังสี ข้อเสียคืออาจทำให้เลือดไปออกที่อื่น ๆ อีกได้

          จุดประสงค์การตรวจ เพื่อวินิจฉัยโรคว่าเลือดออกในลำไส้เล็กส่วนใด ลำไส้เล็กยาวมากต้องหาให้ได้ว่าเลือดออกจุดใดเพื่อจะได้แก้ไขทำให้เลือดหยุด การตรวจทางกล้อง ได้ทำกันมานาน กล้องอาจใส่เข้าทางปาก ผ่านหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร แล้วเข้าลำไส้เล็กไปเรื่อย ๆ ที่พบสาเหตุเลือดออกส่วนมากจะอยู่ที่กระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้น ผ่านส่วนนี้ไปแล้วพบน้อย แต่ก็จำเป็นต้องหาให้พบ อีกทางหนึ่งคือ ใส่กล้องเข้าทางทวารหนัก ผ่านลำไส้ใหญ่และเข้าลำไส้เล็กต่อไป

          เทคนิคใหม่ ก็ไม่เชิงใหม่นักทำกันมานานเช่นกัน แต่ดัดแปลงเพิ่มขึ้นด้วยการกลืนก้อนเครื่องมือคล้าย แคปซูล ที่เรากินยา ภายในแคปซูลมีแบตเตอรี่ ซึ่งจะมีกำหนดเวลาราว 8 ชั่วโมง มีเลนส์หัวท้ายและเซ็นเซอร์จับภาพ แล้วส่งต่อมายังเครื่องบันทึกภาพ ซึ่งจะติดที่เอวคนไข้ไว้ ครบเวลาที่แคปซูลเคลื่อนผ่านลำไส้เล็กไปแล้ว ผู้ตรวจก็จะเอาเครื่องบันทึกภาพที่ติดกับคนไข้มาดูภายในจอคอมพิวเตอร์หาตำแหน่งที่เลือดออกให้ได้ หรือหากต้องการดูลำไส้ใหญ่ อาจให้แคปซูลผ่านลำไส้เล็กไปก่อน พอคาดว่าถึงลำไส้ใหญ่จึงบังคับให้แบตเตอรี่ทำงาน หากให้ทำงานเลยแบตจะหมดไฟเสียก่อน

          วิธีนี้ใช้ในรายคนไข้ไม่ด่วน รู้สึกตัวดี สามารถกลืนได้ ข้อดีคือไม่เจ็บตัว

          เมื่อเร็ว ๆ นี้ ผมได้มีโอกาสไปดูคนไข้รายหนึ่งที่แผนกออโธปิดิกส์ชายชั้น 10 รพ.ราชวิถี คุณไพรัช ยิ้มเนียม หัวหน้าตึกได้เล่าให้ฟังว่า คนไข้อายุ 65 ปี รับย้ายจาก รพ.อื่นมาเรื่องกระดูกหลัง พอมาอยู่ได้คืนหนึ่งเกิดถ่ายเป็นเลือดสีดำแดง ออกมากจนคนไข้เพลีย ซีดมาก ได้รีบปรึกษาทางศัลยศาสตร์ส่องกล้อง คณะของ นพ.ทวี รัตนชูเอก ได้รีบไปทันที วิธีเหมาะที่สุดของคนไข้ฉุกเฉินรายนี้คือส่องกล้องผ่านทางทวารหนักเข้าลำไส้ใหญ่ ค่อยเลื่อนกล้องเข้าไปจนเข้าไปในลำไส้เล็ก

          คนไข้ซีดเพลียจากเลือดออกมากจึงต้องให้เลือด กล้องค่อยผ่านเข้าไปช้า ๆ เนื่องจากไม่มีเวลาเตรียมความสะอาดลำไส้ด้วยฉุกเฉิน ในลำไส้มีทั้งอุจจาระและเลือดมาก ต้องค่อย ๆ ฉีดน้ำล้างแล้วดูดออกมาให้สะอาด ต้องอาศัยประสบการณ์อย่างมาก ใช้เวลาราว 2 ชั่วโมง จึงได้พบเป็นรอยแผลแดง เลือดหยุดแล้ว ได้ตัดชิ้นเนื้อบริเวณนั้นและจี้ด้วยไฟฟ้าให้เส้นเลือดอุดตันเลือดไม่ออกมาอีก หลังจากนั้นเลือดไม่มีออกมาอีก

          การผ่าตัดรักษา ปัจจุบันการส่องกล้องทางเดินอาหารได้ทำกันแพร่หลายทั้งในกรุงและต่างจังหวัด การผ่าตัดคงมีที่ใช้น้อยมาก เพราะไม่แน่ใจว่าเมื่อผ่าตัดเปิดทางหน้าท้องลงไปแล้วจะพบแผลหรือไม่ หากเลือดยังออกอยู่จะพบได้ ถ้าหยุดแล้วพบยาก จึงใช้การส่องกล้องไม่เสี่ยงมากและได้ผลดีกว่ามากด้วย

          เลือดออกจากลำไส้เล็ก พบไม่บ่อยนัก แต่มักมาด้วยเรื่องฉุกเฉิน ถ้าเลือดออกมากต้องรีบช่วยเหลือทันที การส่องกล้องและกินแคปซูลเป็นทางเลือกของแพทย์ผู้รักษา การกินแคปซูลเพื่อค้นหาตำแหน่งแผลแล้วค่อยพิจารณาการรักษาต่อ ส่วนการส่องกล้องทั้งค้นหาตำแหน่งเลือดออกและรักษาได้เลย สำหรับคนไข้เมื่อมีเลือดออกต้องรีบมาโรงพยาบาลทันที.