รศ.นท.ดร.สมพล เพิ่มพงศ์โกศล
          คลินิกสุขภาพชาย โรงพยาบาลรามาธิบดี
          ในระยะแรกเริ่มของวงจรการนอนหลับจะผ่านทุกระยะค่อนข้างเร็วประมาณทุก 90 นาที แต่ถ้าร่างกายได้พักผ่อนอย่างเต็มที่ ระยะเวลาที่ใช้จะน้อยลงในช่วงที่มีการพักผ่อนอย่างมากและหลายครั้งในช่วงการนอนระยะที่มีการเคลื่อนที่ของตาอย่างรวดเร็ว (REM sleep) กลไกการนอนหลับเหล่านี้แสดงว่าหลังได้นอนหลับ 7-8 ชั่วโมง เวลาส่วนใหญ่คือช่วงการนอนระยะที่มีการเคลื่อนที่ของตาอย่างรวดเร็ว และมักจะมีการตื่นนอนร่วมกับการแข็งตัวขององคชาต
          การทำงานร่วมกันระหว่างระดับฮอร์โมนเพศชายและการทำงานของสมองระหว่างการนอน จะเป็นสาเหตุการกระตุ้นรีเฟล็กซ์ (reflex) ของการแข็งตัวขององคชาตแบบอัตโนมัติซึ่งหมายถึงการตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นของเซลล์ประสาทโดยอัตโนมัติในระหว่างการนอน  นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าเส้นประสาทขององคชาตหลั่งไนตริกออกไซด์ (nitrous oxide) ซึ่งจะทำให้หลอดเลือดขององคชาตขยายตัว เพิ่มกระแสเลือดและนำไปสู่การแข็งตัวขององคชาต
          ดังนั้นอาจกล่าวได้ว่าองคชาตของผู้ ชายโดยเฉพาะในเด็กหนุ่มวัยรุ่น สามารถแข็งตัวโดยปราศจากการกระตุ้นของสิ่งเร้าต่าง ๆ ซึ่งเรียกว่าการแข็งตัวองคชาตแบบอัตโนมัติ ปรากฏการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม  ในผู้หญิงเองก็มีประสบการณ์เหมือนกันแต่สังเกตได้ยากกว่าว่ามีการแข็งตัวของปุ่มกระสัน (clitoris) และช่องคลอด ดังนั้นการไม่มีองคชาตแข็งตัวตอนเช้าอาจบ่งบอกว่าอาจมีระดับฮอร์โมนเพศชายเทสโตนเทอร์โรนต่ำหรือความต้องการทางเพศน้อย ซึ่งเป็นส่วนประกอบในการกระตุ้นทางเพศ
          การแข็งตัวขององคชาตในเวลากลางคืนจะแตกต่างจากการแข็งตัวในระหว่างวันซึ่งค่อนข้างแข็งจากการกระตุ้นทางเพศ  เนื่องจากร่างกายมีการกระตุ้นทางสรีรวิทยาในช่วงกลางคืนน้อยกว่าระหว่างวัน  ร่างกายมีกลไกการซ่อมแซมตามธรรมชาติซึ่งช่วยให้อวัยวะภายในได้รับกระแสเลือดเพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นความพยายามทางธรรมชาติที่จะให้ออกซิเจนแก่เนื้อเยื่อขององคชาต เพื่อให้มีสุขภาพที่ดีต่อองคชาต ระหว่างวันผู้ชายส่วนใหญ่จะสามารถควบคุมการสูงขึ้นของเลือดมาที่องคชาต   อย่างไรก็ตามในช่วงกลางคืน ศูนย์ควบคุมจะถูกปิดทำให้มีการแข็งตัวขององคชาตนอกเหนือการควบคุมทางจิตใจระหว่างการนอนหลับ
          ในบางกรณี ซึ่งน้อยมากจะพบว่าผู้ชายอาจมีอาการปวดระหว่างมีองคชาตแข็งตัวตอนเช้า สาเหตุดังกล่าวอาจเกิดจากการติดเชื้อของท่อปัสสาวะ ต่อมลูกหมากหรือกระเพาะปัสสาวะนอกจากนี้อาจมีอาการปวดขององคชาตตอนเช้าร่วมกับมีเลือดในน้ำอสุจิซึ่งเป็นอาการอื่น ๆ ของการติดเชื้อในบริเวณนี้   ผู้ชายส่วนใหญ่สามารถมีการแข็งตัวขององคชาตตลอดชีวิตและบ่อยครั้งจะแปรผันตามอายุ   การไม่มีองคชาตแข็งตัวอาจบ่งบอกการมีปัญหาทางร่างกาย และอาจเป็นการเสื่อมสมรรถภาพทางเพศซึ่งอาจเกิดจากสาเหตุทางจิตใจได้.