รศ.นพ.ชิษณุ พันธุ์เจริญ
          ฝ่ายกุมารเวชศาสตร์ รพ.จุฬาลงกรณ์
          ไข้สมองอักเสบชนิดเจอีนับเป็นโรคไข้สมองอักเสบที่พบได้บ่อยที่สุดในโลกและในประเทศแถบเอเชีย สำหรับในประเทศไทย พบได้บ่อยทางภาคเหนือ ซึ่งเกิดมากในเด็ก อัตราป่วยสูงที่สุดอยู่ในกลุ่มอายุ 5-9 ขวบ รองลงมา ได้แก่ กลุ่มอายุ 0-4 ขวบ และ 10-14 ปี ตามลำดับ โรคนี้ส่วนใหญ่เกิดจากการติดเชื้อไวรัส ซึ่งติดเชื้อในสัตว์ต่างๆ ทั้งที่เป็นสัตว์ป่า เช่น ลิง เสือ นก หนู สัตว์เลื้อยคลาน หรือสัตว์เลี้ยง เช่น ม้า โค กระบือ สุกร เป็ด ไก่ ในชนบท และคนอาจได้รับเชื้อไวรัสเจอีโดยยุงรำคาญ หรือยุงท้องนาบางชนิด เป็นตัวนำเชื้อจากสัตว์มาให้ เมื่อได้รับเชื้อแล้วจะเกิดอาการเจ็บป่วย แต่ไม่เป็นแหล่งแพร่โรคต่อ แหล่งแพร่เชื้อที่สำคัญที่สุดสำหรับคนคือ ลูกสุกร เพราะระยะเวลาที่ลูกสุกรมีเชื้ออยู่ในกระแสเลือดนานหลายวัน นอกจากนี้ ลูกสุกรได้รับการเลี้ยงดูอยู่ใกล้ชิดกับคนและมักมีอยู่เป็นจำนวนมาก ช่วงที่มีการระบาดมักจะเป็นช่วงสั้นในฤดูฝนระหว่างเดือนมิถุนายนถึงกันยายน การระบาดของโรคนี้จะเกิดขึ้นในสุกรก่อนในคน เนื่องจากผู้ใหญ่มักจะเคยได้รับเชื้อโรคนี้มาก่อนและมีภูมิคุ้มกันแล้ว โรคนี้จึงมักเกิดในเด็กโดยเฉพาะอย่างยิ่งเด็กในช่วงอายุประมาณ 5-9 ขวบ โรคนี้มีระยะฟักตัวในคนประมาณ 5-15 วัน หลังจากถูกยุงที่มีเชื้อไวรัสในระยะติดต่อกัน
          อาการของโรค บางรายมีไข้ ปวดศีรษะ และคอแข็ง แต่ในรายที่มีอาการชัดเจนจะมีไข้สูงเฉียบพลัน ปวดศีรษะมาก คลื่นไส้ อาเจียน อ่อนเพลีย ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ อาจมีอาการหนาวสั่น กล้ามเนื้อกระตุกเป็นบางส่วน มือและเท้าเกร็งหรือชัก พูดลำบาก ตาพร่า กลัวแสง บางรายอาจเป็นอัมพาตที่กล้ามเนื้อลูกตา หรือกล้ามเนื้อแขนขา มักจะซึมมากใน 24-48 ชั่วโมง รายที่มีอาการรุนแรงอาจไม่รู้สึกตัว
          ปัจจุบันยังไม่มียารักษาโดยเฉพาะ แพทย์จะให้การรักษาตามอาการ เช่น ให้ยาลดไข้ ให้น้ำเกลือ เจาะคอในรายที่หมดสติหรือมีเสมหะมาก ให้อาหารทางสายยาง ให้ยากันชักหรือยาสเตียรอยด์ ดั้งนั้น ผู้ป่วยที่มีอาการไม่รุนแรง แนะนำให้นอนพักจนกว่าอาการจะดีขึ้น กินอาหารอ่อนๆ ดื่มน้ำมากๆ ในรายที่เป็นมาก ระหว่างการพักฟื้น ควรออกกำลังกายพอประมาณ เช่น การเดิน เพื่อให้ผู้ป่วยฟื้นตัวเร็วขึ้น ส่วนผู้ป่วยที่ระบบประสาทถูกทำลายอย่างถาวร จำเป็นต้องทำกายภาพบำบัด
          การป้องกันคือ ฉีดวัคซีนป้องกันไข้สมองอักเสบเจอี ให้เด็ก 1-2 ขวบ และอาจให้พร้อมวัคซีนดีพีที เข็มที่ 4 เมื่ออายุ 1 ขวบครึ่ง ส่วนเด็กอายุต่ำกว่า 1 ขวบ ไม่จำเป็นต้องฉีดวัคซีน เพราะมีภูมิคุ้มกันจากแม่ตั้งแต่อยู่ในครรภ์ และควรกำจัดยุงและแหล่งเพาะพันธุ์ยุง