เมื่อวานผมเอาคำถาม-ตอบของท่านรองอธิบดีกรมควบคุมโรค คุณหมอธนรักษ์ ผลิพัฒน์ ("หมอแก้ว") ว่าด้วยเรื่องวัคซีนมาให้ได้อ่านเพื่อความรู้ทางด้านการแพทย์ล้วนๆ ไม่มีการเมืองมาเกี่ยวข้อง
          ท่านตอบประเด็นเรื่องยี่ห้อไหนมีประสิทธิภาพดีกว่า และเรื่องผลข้างเคียงที่คนไทยควรจะเข้าใจ
          วันนี้ผมขอนำเอาถาม-ตอบชุดนั้นส่วนที่เหลือมาให้ได้อ่านกัน เพราะผมคิดว่าชั่วโมงนี้ไม่มีอะไรสำคัญเท่ากับการได้ฟังและอ่านจากผู้รู้จริง
          ไม่เชื่อแต่เพียงข่าวลือ, ข่าวปลอมและข่าวปล่อยครับถาม : แต่ที่คนอยากจะได้วัคซีนไฟเซอร์กับโมเดอร์นา ไม่ได้เป็นเพราะเรื่องประสิทธิผลเพียงอย่างเดียว ซึ่งตอนนี้ก็พอเข้าใจแล้วว่าเรื่องที่คิดว่าไฟเซอร์กับโมเดอร์นามีประสิทธิผลสูงกว่า
          จริงๆ แล้วยังไม่ได้มีหลักฐานชี้ชัดไปอย่างนั้น แต่ก็ยังมีเรื่องอาการไม่พึงประสงค์ของวัคซีนอีก อย่างแอสตร้าเซนเนก้ามีข่าวออกมาต่อเนื่องเรื่องการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน ในขณะที่ไฟเซอร์กับโมเดอร์นาไม่มี
          หมอแก้ว : เราไม่ได้ยินรายงานตามหน้าสื่อไม่ได้แปลว่ามันไม่เกิด
          เอาเรื่องแรกก่อนนะครับ ผมเคยได้บอกไปรอบนึงแล้วว่าเมื่อเปรียบเทียบกับไฟเซอร์ ซิโนแวค เกิดอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงน้อยกว่าเมื่อทำวิจัยในประชากรเดียวกัน
          คราวนี้มาเรื่องลิ่มเลือดอุดตันมีรายงานการเกิดลิ่มเลือดอุดตันที่เป็นผลมาจากการติดเชื้อโควิดและการฉีดวัคซีนไว้ พอที่จะนำมาปะติดปะต่อได้ดังนี้
          ในผู้ติดเชื้อโควิดทั่วไปจะมีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันหลังการติดเชื้อประมาณ 43 คนต่อประชากรหนึ่งล้านคนที่ติดเชื้อ
          ในขณะที่ผู้ที่ได้รับวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้าจะมีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันหลังได้รับวัคซีนประมาณ 5 คนต่อประชากรที่ได้รับวัคซีนหนึ่งล้านคน
          และผู้ที่ได้รับวัคซีนไฟเซอร์หรือโมเดอร์นาจะมีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันหลังได้รับวัคซีนประมาณ 4 ต่อประชากรที่ได้รับวัคซีนหนึ่งล้านคน
          สรุปง่ายๆ ก็คือ 1) ผู้ที่ได้รับแอสตร้าเซนเนก้ามีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันจริง แต่อัตราการเกิดน้อยกว่าการติดเชื้อโควิดประมาณ 8 เท่า
          2) การฉีดวัคซีนไฟเซอร์กับโมเดอร์นาก็มีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันได้เหมือนกัน
          3) อัตราการเกิดลิ่มเลือดหลังการฉีดวัคซีนไฟเซอร์กับโมเดอร์นาต่ำกว่าอัตราการเกิดลิ่มเลือดหลังการฉีดวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้าเพียงเล็กน้อยเท่านั้น
          4) แม้ว่าการฉีดวัคซีนจะทำให้เกิดลิ่มเลือดอุดตันได้ แต่อัตราการเกิดถือว่าต่ำมาก หากเราไม่ฉีดวัคซีนแล้วเกิดติดเชื้อ โอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันจะสูงกว่าการฉีดวัคซีนมาก
          ถาม : แล้วที่อาจารย์บางท่านออกมาบอกว่าวัคซีนซิโนแวคและแอสตร้าเซนเนก้าที่รัฐบาลจัดหามาไม่มีคุณภาพ รัฐบาลต้องไปจัดซื้อวัคซีนของบริษัทอื่น
          หมอแก้ว : ตรงนี้ก็คงขึ้นอยู่กับว่าอาจารย์เขาไปหยิบเอาหลักฐานส่วนไหนมาพิจารณา และพิจารณามิติใดบ้าง
          ข้อมูลเกี่ยวกับวัคซีนรอบนี้มีความสลับซับซ้อนค่อนข้างมากครับ ไม่ได้ตรงไปตรงมา ข้อมูลค่อยๆ ทยอยออกมา การแปลผลแต่ละเรื่องก็ต้องอาศัยความรู้ทางระบาดวิทยาพอสมควร
          ผมคิดว่าถ้าเราไม่เร่งรีบที่จะให้ข้อสรุป ศึกษาข้อมูลให้ละเอียดรอบด้าน และที่สำคัญที่สุดคือถ้าเราไม่ให้ความเห็นด้วยจิตอคติ ให้ความเห็นด้วยความใจที่เป็นธรรม เราก็น่าจะสามารถให้ข้อสรุปที่ถูกต้องครับ
          ผมขอสรุปสิ่งที่ผมได้ตอบคำถามและแสดงหลักฐานไปแล้วเป็นข้อๆ ให้ฟังอีกรอบนะครับ
          1) วัคซีนซิโนแวคมีประสิทธิผลป้องกันการติดเชื้อที่มีอาการได้ดี ป้องกันการติดเชื้อที่มีอาการรุนแรงได้ดีมาก แถมยังสามารถป้องกันสายพันธุ์อังกฤษและสายพันธุ์บราซิลได้ด้วย
          2) วัคซีนซิโนแวคค่อนข้างปลอดภัย มีการเกิดอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงค่อนข้างต่ำ ทั้งยังมีข้อมูลที่เปรียบเทียบอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงเทียบกับไฟเซอร์ ปรากฏว่าวัคซีนซิโนแวค  มีอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงน้อยกว่าไฟเซอร์
          3) เราไม่ควรนำผลการวิจัยคนละชิ้นที่ทำงานวิจัยคนละพื้นที่ ประชากรคนละกลุ่ม เชื้อคนละสายพันธุ์ มาเปรียบเทียบกัน ถ้าอยากรู้ว่าวัคซีนตัวไหนดีกว่ากันต้องทำการวิจัยเปรียบเทียบกันโดยตรง
          วัคซีนตัวหนึ่งที่รายงานประสิทธิผลสูงกว่าวัคซีนอีกตัวหนึ่ง เมื่อนำมาใช้ในภาคสนามก็อาจจะไม่ได้เหนือกว่าวัคซีนอีกตัวหนึ่งจริงๆ ก็ได้
          ซึ่งการเลือกใช้วัคซีนจะขึ้นอยู่กับว่าเรามียุทธศาสตร์การฉีดวัคซีนอย่างไรด้วย เช่น ถ้าเราต้องการจะเร่งฉีดวัคซีนให้กว้างขวางที่สุด วัคซีนแอสตร้าเซนเนก้าจะเป็นตัวเลือกที่ดีที่สุดตัวหนึ่ง
          4) เมื่อเทียบอาการไม่พึงประสงค์จากการได้รับวัคซีน โดยเฉพาะเรื่องที่เป็นข่าวและเรากลัวๆ กันก็คือการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน ปรากฏว่าแอสตร้าเซนเนก้า ไฟเซอร์ และโมเดอร์นามีอัตราการเกิดลิ่มเลือดอุดตันใกล้เคียงกัน และน้อยกว่าโอกาสการเกิดลิ่มเลือดจากการติดเชื้อโควิดมาก
          5) วัคซีนแต่ละชนิดมีข้อดี จุดแข็ง และจุดอ่อนของแต่ละตัวที่แตกต่างกัน จริงๆ แล้วนำมาเปรียบเทียบกันยากครับ นี่เราดูแค่ ๒ มิติเท่านั้นนะครับ ก็ยังชวนให้สับสนมากเลย
          แต่ในการทำงานจริง เรายังต้องพิจารณาเรื่องราคา เวลาที่จะบริษัทสามารถส่งมอบวัคซีน การจัดการเรื่องห่วงโซ่ความเย็น และมิติเรื่องอื่นๆ อีกมากมายที่ต้องนำมาพิจารณา
          ข้อเสนอของบริษัทวัคซีนเองก็เปลี่ยนไปเรื่อย บางบริษัทแต่เดิมบอกไม่สามารถส่งมอบวัคซีนได้ก่อนไตรมาส 4 ของปีนี้ แต่หลังจากที่เราสามารถจัดหาวัคซีนจากแหล่งอื่นได้อย่างต่อเนื่อง ก็กลับมาบอกว่ามีความเป็นไปได้ที่จะสามารถส่งวัคซีนให้ได้ในไตรมาส 3
          ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา เราก็ควรต้องค่อยๆ ศึกษา รับรู้ เรียนรู้ และนำมาปรับความคิด และตัดสินใจต่อไป
          ดังนั้น เราไม่ควรตื่นตูมด่วนสรุปไปเพียงเพราะได้ฟังอาจารย์บางท่านซึ่งก็ไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านวัคซีน และไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านระบาดวิทยาแต่อย่างใด ออกมาวิพากษ์วิจารณ์วัคซีนที่กระทรวงสาธารณสุขจัดหา
          ไม่ควรตื่นตูมไปกับข่าวสารทางสื่อโซเชียลมีเดีย ไม่ควรด่วนสรุปจากคลิปข่าวเพียงข่าวเดียว โดยเฉพาะข่าวที่ไม่มีที่มาที่ไป ไม่ควรด่วนสรุปจากบทความทางวิชาการเพียงบทความเดียว
          ใจเย็นๆ ค่อยๆ ติดตามดูข้อมูลหลักฐานต่างๆ ไป ค่อยๆ เรียนรู้ไป ยังมีเรื่องอีกเยอะครับที่เรายังไม่รู้และต้องเรียนรู้กันต่อไป
          ผมเห็นว่าช่วงนี้สังคมสับสนมากครับเรื่องวัคซีนต้องขอทั้งคนให้ข่าว และคนรับข่าวคนให้ข่าวต้องให้ข่าวเกี่ยวกับวัคซีนที่สร้างสรรค์ อย่างสร้างสีไม่ควรให้ข่าวบิดเบือนเพื่อสร้างความร้อนรนต้องให้ข่าวที่ถูกต้อง เพื่อให้สังคมเย็นลง คนรับข่าวต้องใจเย็น มีสติ รับสารอย่างมีวิจารณญาณถาม : คุณหมอมีอะไรจะฝากให้ประชาชนอีกบ้างคะหมอแก้ว : ผมฉีดวัคซีนครบแล้วครับ และมีคนไทยอีกกว่า ๑ ล้าน ๒ แสนคนที่ฉีดวัคซีนแล้ว (ตัวเลขสัปดาห์ที่แล้ว)
          มีผู้ที่มีอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรง 13 คน และจนถึงปัจจุบันยังไม่มีคนไทยที่เสียชีวิตจากการฉีดวัคซีนโควิดเลย
          ในขณะที่ในปัจจุบันมีผู้ติดเชื้อโควิดในประเทศไทยแล้วกว่า 86,000 คน และมีผู้เสียชีวิตแล้วกว่า 450 คน (ตัวเลขสัปดาห์ที่แล้ว)
          คำแนะนำง่ายๆ ของผมสำหรับเรื่องวัคซีนในปัจจุบันเมื่อถึงคิวของท่าน ท่านควรออกมารับวัคซีนโดยเร็ว ไม่ควรรอการฉีดวัคซีนที่มีอยู่ในปัจจุบันมีความเสี่ยงต่ำกว่าการไม่ฉีดวัคซีนเยอะมากครับ.