รศ.น.ท.ดร.สมพล เพิ่มพงศ์โกศล คลินิกสุขภาพชาย หน่วยศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ ภาควิชาศัลยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

          ส่วนปัจจัยเสี่ยงของทั้งผู้ชายและผู้หญิงประกอบด้วย

          - มีการรบกวนการไหลของปัสสาวะเช่นนิ่วในกระเพาะปัสสาวะหรือในผู้ชายซึ่งมีต่อมลูกหมากโต ทำให้ไม่สามารถปัสสาวะออกได้หมด บางภาวะอาจทำให้มีอาการเหมือนกับกระเพาะปัสสาวะอักเสบเช่นต่อมลูกหมากอักเสบ และท่อปัสสาวะอักเสบ

          - ระบบภูมิคุ้มกันเปลี่ยนแปลง อาจเกิดขึ้นได้เช่น โรคเบาหวาน การติดเชื้อโรคเอดส์ (HIV) การรักษามะเร็ง ระบบภูมิคุ้มกันลดลงอาจเพิ่มความเสี่ยงของการติดเชื้อแบคทีเรียและในบางกรณีรวมทั้งการติดเชื้อของไวรัสของกระเพาะปัสสาวะ

          - ท่อสายสวนปัสสาวะมีความจำเป็นในผู้ป่วยที่มีโรคเรื้อรังหรือผู้สูงอายุ การใส่สายสวนปัสสาวะเป็นเวลานานอาจเป็นผลให้เพิ่มความเสี่ยงของการติดเชื้อของแบคทีเรียและทำลายเนื้อเยื่อของกระเพาะปัสสาวะ

          - ในกรณีที่มีการติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะบ่อยๆ โดยเฉพาะในเด็กชายหรือผู้ชายที่เป็นหนุ่ม ควรมีการตรวจสอบว่ามีความผิดปกติแต่กำเนิดของกายวิภาคของระบบทางเดินปัสสาวะซึ่งทำให้ไม่ให้ปัสสาวะออกได้หมดหรือไม่

          อาการที่ปรากฏ หรือสัญญาณเตือน ที่ควรระวังว่ามีอาการกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ได้แก่ ปัสสาวะปวดแล้วต้องรีบเข้าห้องน้ำ, ความรู้สึกแสบร้อนหรือปวดขัดเวลาถ่ายปัสสาวะ, ปัสสาวะบ่อยและได้ปัสสาวะเพียงเล็กน้อย, มีเลือดในปัสสาวะ, ปัสสาวะขุ่นและมีกลิ่นเหม็น, ปวดเหนือบริเวณกระดูกเชิงกรานหรือท้องน้อย, มีไข้ต่ำ ๆ

          ในเด็กที่อายุต่ำกว่าห้าปี มักจะมีอาการไม่ชัดเจนเช่นมีอาการเพลีย เบื่ออาหารและอาเจียน ในเด็กอาจจะมีอาการปัสสาวะรดที่นอนที่เกิดขึ้นครั้งใหม่ซึ่งอาจเป็นอาการของระบบทางเดินปัสสาวะอักเสบ โดยเฉพาะการเปียกเกิดขึ้นทั้งกลางคืนและระหว่างวัน หรือเพียงระหว่างวัน ถ้าปัสสาวะรดระหว่างกลางคืนอาจไม่เกี่ยวกับการติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะ

          ผู้หญิงสูงอายุอาจไม่มีอาการ แต่มักจะมาพบแพทย์ด้วยอาการอ่อนแรง ล้ม สับสนหรือมีไข้

          หลายคนสงสัยว่า แพทย์จะทำการวินิจฉัยกระเพาะปัสสาวะอย่างไร???

          การวินิจฉัยกระเพาะปัสสาวะอักเสบเริ่มแรกขึ้นอยู่กับอาการและอาการแสดง การดูปัสสาวะด้วยตาเปล่าอาจไม่ช่วย การตรวจที่สำคัญมากที่สุดการตรวจทางเคมีวิทยาเช่น การใช้แผ่นแถบตรวจที่เรียกว่า Dipstick จุ่มลงในปัสสาวะซึ่งรวดเร็วและการ ตรวจเพาะเชื้อจากปัสสาวะ โดยส่งให้ทางห้องปฏิบัติการเพื่อช่วยให้แบคทีเรียเติบโตและตรวจเชื้อแบคทีเรียได้

          ปัสสาวะที่ส่งตรวจต้องใหม่ นอกจากนี้มีความสำคัญที่ต้องเก็บปัสสาวะให้ถูกวิธีคือผู้หญิงควรแยกแคม (Labia) ด้านนอกระหว่างปัสสาวะเพื่อหลีกเลี่ยงการปนเปื้อนแบคทีเรียจากผิวหนังและช่องคลอด และควรปัสสาวะออกไปช่วงหนึ่งก่อนแล้วเก็บปัสสาวะช่วงกลางเพื่อให้ได้ปัสสาวะที่ไม่ปนเปื้อน ถ้ามีการอักเสบแพทย์จะบ่งบอกจำนวนของเม็ดเลือดแดงและเม็ดเลือดขาวในปัสสาวะจากการตรวจด้วยแถบ Dipstick หรือจากกล้องจุลทรรศน์ และถ้าสิ่งเหล่านี้เป็นบวกแพทย์จะสั่งยาปฏิชีวนะให้รับประทานทันทีและรอผลการตรวจเพาะเชื้อชนิดของแบคทีเรีย

          การตรวจดังกล่าวจะช่วยให้ทราบว่ายาปฏิชีวนะ ที่ใช้ไวหรือดื้อต่อแบคทีเรียที่จะตอบสนองต่อการรักษา ในกรณีที่มีการติดเชื้อของระบบทางเดินปัสสาวะซ้ำอีกครั้ง ผู้ป่วยควรได้รับการตรวจพิเศษเพิ่มเติมเช่นการตรวจอัลตราซาวด์ (Ultrasound) หรือคลื่นเสียงความถี่สูง การตรวจเอกซเรย์พิเศษของระบบทางเดินปัสสาวะหรือการส่องกล้องตรวจกระเพาะปัสสาวะ.