หลังจากนำเสนอบทเรียนจากเรื่องราวชีวิตจริงของผู้ที่ซื้อ ยาชุด มากินเอง เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย จนเกิดอันตรายต่อชีวิต ไตวายตั้งแต่ยังหนุ่มวัย 30 ปีต้นๆ และอีกรายเสียชีวิตด้วยอายุเพียง 17 ปี "คม ชัด ลึก" เจาะลึกต่อไปถึงประเภทยาชุดที่คนไทยนิยมซื้อมากินเองและสารอันตรายที่มีอยู่ในเม็ดยาที่นำมาขายเป็นชุดๆ พบว่า "ยาชุด" ที่คนไทยซื้อส่วนใหญ่มี 5 ประเภทหลัก ได้แก่ 1.ยาชุดลดความอ้วน 2.ยาชุดรักษาสารพัดโรค 3.ยาชุดแก้ปวด 4.ยาชุดคลายเส้น และ 5.ยาชุดบำรุงไต !!!!
          สำหรับ ยาชุดลดความอ้วน และยาชุดรักษาสารพัดโรค ระบบแจ้งเตือนภัยฐานข้อมูลคุณภาพความปลอดภัยผลิตภัณฑ์สุขภาพ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข(สธ.) มีการนำมาตรวจสอบและวิเคราะห์สารที่มีอยู่ในยาชุด พบว่า ยาชุดลดความอ้วน ในเม็ดยามีส่วนผสมของ สารไซบูทรามีน
          ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง ซึ่งเป็นสารที่สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา(อย.) ยกเลิกตำรับยาไซบูทรามีนในประเทศไทยตั้งแต่ปี 2553 ดังนั้น ยาที่มีส่วนผสมของสารชนิดนี้ ถือว่าผิดกฎหมาย แต่ก็ยัง พบการลักลอบใช้สารชนิดในยา อวดอ้างสรรพคุณลดความอ้วนอยู่บ่อยครั้ง
          ตัวอย่างยาชุดลดอ้วน มีการระบุที่ซองยาว่า 1 ชุด มี 18 เม็ด รับประทานเช้า 2 เม็ด ก่อนนอน 2 เม็ด 7 วันลด 1-3 กิโลกรัม ไม่มีผลข้างเคียง ใจไม่สั่น มั่นใจ ปลอดภัย ไม่โยโย่ แต่เมื่อกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์นำผลิตภัณฑ์ดังกล่าวมาวิเคราะห์ กลับพบว่า มีส่วนผสมของสารไซบูทรามีน
          "สารไซบูทรามีนเป็นสารที่มีอันตรายต่อผู้บริโภค โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคความดันโลหิต โรคหลอดเลือดสมองตีบ โรคตับ โรคไต โรคต้อหิน หญิงตั้งครรภ์และให้นมใหนมบุตร โดยจะมีอาการข้างเคียง คือ  ปากแห้ง ปวดศีรษะ ปวดศรษะ นอนไม่หลับบ ท้องผูก ทำให้เกิดความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นเร็ว อาจถึงขั้นเสียชีวิตได้" ภก.ประพนธ์ อางตระกูล รองเลขาธิการ อย. เตือน
          ยาชุดรักษาสารพัด พบว่า เม็ดยามีส่วนผสมของสาร เดซาเมทาโซน เป็นยาสเตียรอยด์ ซึ่งกฎหมายกำหนดให้ สเตียรอยด์เป็นยาควบคุมพิเศษ ที่ต้องสั่งจ่ายโดยแพทย์ หมายความว่าจะต้องมีใช้ในโรงพยาบาลหรือคลินิกเท่านั้น แต่หากเป็นร้านขายยาจะจำหน่ายได้ต่อเมื่อผู้ซื้อต้องมีใบสั่งแพทย์เท่านั้น  มีสรรพคุณใช้บรรเทาการแพ้หรือลดการอักเสบที่รุนแรง
          ยาชุดประเภทนี้ที่มีการแจ้งเตือนไว้ในฐานข้อมูลของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ เช่น ยาชุดยาหมอทหาร ชุดพิเศษฉลากสีเขียวประกอบด้วยยาเม็ด 3 ชนิด ยาชุดยาหมอทหารฉลากสีขาวประกอบด้วยยาเม็ด 2 ชนิด โดยระบุสรรพคุณที่ซองยาว่า รักษาโรคเกาต์ อัมพฤกษ์ อัมพาต กระดูกทับเส้น  รูมาตอยด์ ภูมิแพ้ คลายการบีบเกร็งของกล้ามเนื้อ ช่วยการ ไหลเวียนโลหิตดีขึ้น ขัดตามข้อขา ชาตามปลายมือปลายเท้า  ออกร้อนผื่นคัน ไขข้ออักเสบ กระดูกเสื่อม เป็นต้น
          ที่สำคัญพบว่ายาชุดมีการใส่เลขสารบบ อย. ไว้ที่ซองยา ทำให้ผู้ซื้อเข้าใจว่าปลอดภัยเพราะผ่านอย.แล้ว แต่เมื่อ "คม ชัด ลึก" ตรวจสอบผ่านระบบของอย. กลับพบว่า เลขอย.นั้นเป็นของผลิตภัณฑ์อาหารชนิดหนึ่ง ไม่ใช่ของยา เป็นการหลอกผู้ซื้อ
          อันตรายของการใช้ยาสเตียรอยด์โดยไม่ใช่การสั่งจ่ายของแพทย์นั้น อย.ระบุว่า อาจนำไปสู่อันตรายมากมายหลายประการ ที่สำคัญได้แก่ การติดเชื้อ กดการทำงานของระบบที่ควบคุมการหลั่งฮอร์โมน แผลในกระเพาะอาหาร  ส่งผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง อาจส่งผลต่ออารมณ์ของผู้ใช้ยา กระดูกผุ ยับยั้งการเจริญเติบโตของร่างกาย และทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง เป็นต้น
          ขณะที่ ศูนย์วิชาการเฝ้าระวังและพัฒนาระบบยา(กพย.) ได้ดำเนินการตรวจสอบ "ยาชุด" อีก 3 ประเภท จากที่ได้รับข้อมูลจากเครือข่ายเฝ้าระวัง ได้แก่ ยาชุดแก้ปวด ผศ.นพ.พิสนธิ์ จงตระกูล ประธานคณะทำงานสร้างเสริมความเข้มแข็งภาคประชาชนด้านการใช้ยาอย่างสมเหตุผล บอกว่า ยาชุดคลายกล้ามเนื้อ แก้ปวด ที่เจ้าหน้าที่ไปซื้อได้จากร้านขายยาในกรุงเทพฯ นำมาตรวจสอบ พบใน 1 ชุด มียาไดโคลฟีแนค ไอบูโพรเฟน และไพร็อกซิแคม ทั้ง 3 ชนิดเป็นยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์หรือยากลุ่มเอ็นเสด(NSAIDs) เท่ากับว่าใน 1 ซองยาชุด ประชาชนจะได้รับยาในกลุ่มนี้ถึง 3 ชนิดในการกินยา 1 ครั้ง
          ยาชุดคลายเส้น ที่ได้รับรายงานจาก รพ.เสนางคนิคม จ.อำนาจเจริญ ราคาชุดละ 5 บาท ใน 1 ซอง พบไพร็อกซิแคม และอินโดเมทาซิน ที่เป็นยากลุ่มเอ็นเสดเหมือนกัน เท่ากับ กิน 1 ครั้งได้ยาเอ็นเสดถึง 2 ชนิด และยาชุดบำรุงไต เช่น ยากษัยเส้นบำรุงไต ที่ได้รับจากชมรมเรารักบางบาล  เครือข่ายองค์กรงดเหล้า ราคา 10 บาท ตรวจสอบพบใน  1 ชุดยาพบยาเอ็นเสดถึง 3 เม็ด คือ ไพร็อกซิแคม 1 เม็ด  และอินโดเมทาซิน 2 เม็ด
          "ยาชุดหาซื้อง่ายมาก ราคาถูก มี 5 บาทซื้อ 5 บาท มี 10 บาทซื้อ 2 ชุด เดินหาซื้อได้ทุกหนแห่ง ร้านชำต่างจังหวัดมีขาย รถเร่ในหมู่บ้านมีขาย ร้านขายยาแบบนี้อาจเข้าใจว่าขายเฉพาะในต่างจังหวัด ไม่ใช่ ในกรุงเทพฯ ก็หาซื้อง่าย และเป็นความใจร้ายของคนขายยามากๆ ใน 1 ซองมียาหลายชนิดปนอยู่หลากสี ใน 1 ชุดมียาเอ็นเสดอย่างน้อย 1 เม็ดบางทีมี 2-3 เม็ด ไม่ได้ช่วยให้เกิดประโยชน์เพิ่มขึ้น แต่ไตเสื่อม ไตวายง่ายมาก และการขายยาแบบนี้ผิดกฎหมาย คือ ผู้ขายไม่ใช่เภสัชกร การขายยาชุดมีโทษติดคุก 5 ปี ปรับ 2 หมื่นบาท จึงควรขจัดยาชุดออกจากประเทศไทย"ผศ.นพ.พิสนธิ์ เตือน
          จะเห็นได้ว่าในยาชุดบางประเภทนั้นมียาในกลุ่มเดียวกันอยู่ 2-3 เม็ด จึงเทียบได้ว่าการกินยาชุดนั้น เพิ่มอันตรายให้แก่ร่างกาย 2-3 เท่าเช่นกัน
          ผศ.ภญ.สำลี ใจดี ประธานมูลนิธิเภสัชศาสตร์เพื่อสังคม(มภส.) บอกว่า ยาชุด ผิดหลักวิชาการ ผิดกฎหมาย ผิด ศีลธรรม เป็นยาวายร้าย ประเด็นสำคัญคือ พฤติกรรมของชาวบ้านของประชาชน ปรบมือข้างเดียวไม่ดัง ความโลภหรือการผิดศีลธรรมของคนใจร้ายที่ขายยาวายร้ายนี้ มีพฤติกรรมของผู้บริโภค เจ็บไข้ได้ป่วยก็ไปซื้อยาชุดมาใช้ในวิถีชีวิต เป็นไม้ตายของเขา โจทย์สำคัญต้องมีการปลุกเร้าและกระตุกเตือนให้ประชาชนรู้ถึงอันตรายของยาชุด อันจะนำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและเลิกใช้ยาชุด
          ยาชนิดต่างๆ ที่พบบรรจุขายเป็นยาชุดนั้น "ยาเอ็นเสด"  เป็นยากลุ่มที่จำเป็นต้องมีการพิจารณาถึงมาตรการการใช้อย่างสมเหตุผลมากที่สุด เนื่องจากยาไซบูทรามีนมีการถอนทะเบียนแล้ว และยาสเตียรอยด์มีมาตรการกำกับดูแลที่คืบหน้าไปมาก ทั้งนี้ มีชุดทดสอบเบื้องต้นของกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ที่ประชาชนสามารถซื้อมาใช้ทดสอบได้เองว่ายานั้นมีสเตียรอยด์หรือไม่
          ติดตามซีรีส์ "ยาชุด" ตอน 3 เรื่อง "ยาเอ็นเสด" ใช้ผิดๆ...ทำลายระบบร่างกาย ในตอนต่อไป
          อ่านย้อนหลังซีรีส์ "ยาชุด" ตอน 1 เรื่อง บทเรียน  ไตวาย-ชีวิตดับ เพราะ "ยาชุด" 5-10 บาท !!!  www.komchadluek.net
          "ที่สำคัญพบว่ายาชุดมีการใส่เลขสารบบ อย. ไว้ที่ซองยา ทำให้เข้าใจว่าปลอดภัยเพราะผ่านอย.แล้ว แต่เมื่อตรวจสอบกลับพบว่า เลข อย.นั้นเป็นของผลิตภัณฑ์อาหาร ไม่ใช่ของยา"