เมื่อเอ่ยถึงการ "ออกกำลังกาย" เชื่อว่าทุกคนต้องรู้จัก แต่ถ้าพูดถึงการ "ออกกำลังสมอง" คำนี้คงไม่คุ้นหูเท่าใดนัก

          การออกกำลังสมอง ทำให้เรามีทั้งความฉลาดและเฉลียว มีสมองที่ดี สามารถสร้างสรรค์งานและสิ่งใหม่ๆ ขึ้นมาได้มากมายครับ ซึ่งเรื่องนี้ผมได้รับข้อมูลความรู้จาก สมาคมนักวิจัยไทยเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว รวมทั้งสมาคมเภสัชกรรมชุมชนแห่งประเทศไทย ดร.ภญ.พัชราภรณ์ ปัญญาวุฒิไกร และ อาจารย์ขวัญจิต วรามิตร

          ถ้าจะถามว่าคนๆ หนึ่งเกิดมาแล้วจะมีสมองดีหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับอะไร เรื่องนี้ ดร.ภญ.พัชราภรณ์ ให้ข้อมูลว่า จริงๆ แล้ว สมองมีทุนเดิมมาจากเรื่องของกรรมพันธุ์ นั่นก็คือพ่อแม่ ประมาณ 47% เท่านั้น ส่วนอีก 53% จะมาจากการเลี้ยงดูหรือโอกาสที่คนๆ นั้นจะได้รับการเรียนรู้ ซึ่งโดยทั่วไปโอกาสทองของการเรียนรู้และ โอกาสในการพัฒนาสมองนั้นจะอยู่ในช่วง 6 ปีแรกของชีวิต แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่า ถ้าเลยช่วงวัยนี้ไปแล้วเราจะพัฒนาสมองไม่ได้

          การดูแลพัฒนาสมองก็เหมือนกับการดูแลร่างกายเราตามปกติ ร่างกายต้องการอาหาร สมองก็ต้องการ อาหาร เช่นเดียวกัน ซึ่งอาหารสมองก็คือ น้ำ ที่ต้องได้รับอย่างเพียงพอ เพราะน้ำจะเป็นส่วนประกอบสำคัญของโครงสร้างโดยรอบของสมอง นอกเหนือจากน้ำ อาหารสมองที่สำคัญก็ยังมี อากาศหรือออกซิเจน สังเกตได้จากเวลาที่เราอ่อนเพลีย อาการที่เราเป็นกันบ่อยๆ ก็คือ "การหาว" ซึ่งการหาวนี้ก็คือการที่สมองเรียกร้องว่าขาดออกซิเจนหรือออกซิเจนไม่เพียงพอ วิธีการเพิ่มพลังให้สมอง รวมถึงเพิ่มอากาศหรือออกซิเจนให้สมองง่ายๆ ก็คือ ให้หายใจเข้าปอดลึกๆ ท้องป่อง-หายใจออก ท้องแฟบ-หายใจเข้า เป็นต้น

          ยังไม่หมดเพียงเท่านี้ครับ อีกสิ่งหนึ่งที่สำคัญก็คือ การพักผ่อนให้เพียงพอ ซึ่งในขณะที่เราพักผ่อนนี้สมองของเราก็ยังคงทำงานกันอยู่นะครับ โดยเฉพาะสมองส่วนกลางซึ่งจะทำหน้าที่เก็บรวบรวมความทรงจำและการเรียนรู้ทั้งหลาย ช่วงที่เราหลับลึกหลับสนิท สมองของเราจะมีการจัดระบบความทรงจำหรือการเรียนรู้นั่นเอง ส่วนช่วงเวลาที่สมองจะได้พัก ก็คือขณะที่เรานิ่ง มีสมาธิจดจ่ออยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ดังนั้นเราจึงต้องรู้จักปล่อยจิตให้ว่างบ้าง เพราะถ้าเราคิดอยู่ตลอดเวลา สมองก็จะต้องทำงานตลอดเวลาด้วยนั่นเอง

          ที่กล่าวมาข้างต้นเป็นเพียงการดูแลถนอมสมองในขั้นพื้นฐานเท่านั้นครับ คือให้สมองได้อาหารครบ 5 หมู่ ได้น้ำที่เพียงพอ ได้อากาศที่บริสุทธิ์ และได้รับการพักผ่อนที่เพียงพอ จิตไม่ฟุ้งซ่าน เมื่อทำได้ดังนี้แล้ว เราก็มาเริ่มพัฒนาสมองในขั้นตอนต่อไปครับ

          ดร.ภญ.พัชราภรณ์ ให้ข้อมูลว่า การออกกำลังสมองนั้นทำได้ง่ายๆ แม้กระทั่งในชีวิตประจำวันเราก็สามารถทำได้ เช่น ปกติเป็นคนถนัดมือขวา เขียนหนังสือด้วยมือขวา แปรงฟันด้วยมือขวา ก็ลองเปลี่ยนมาหัดทำอะไรด้วยมือซ้ายบ้าง หรือลองเปลี่ยนเส้นทางขับรถไปทำงานบ้าง เพราะการที่เราทำอะไรที่ผิดไปจากวิถีชีวิตปกติ ปรับเปลี่ยนวิธีคิด ได้คิดและทำอะไรที่แปลกใหม่ เหล่านี้คือเทคนิคง่ายๆ ที่จะช่วยกระตุ้นให้สมองเกิดการเรียนรู้ และนั่นคือการพัฒนาสมองตนเองง่ายๆ ในชีวิตประจำวัน