ในช่วงหน้าหนาวมักมีการระบาดของโรคระบาดต่างๆ อาทิ ไข้หวัด ท้องเสีย และไข้เลือดออก เป็นต้น "ฟ้าทะลายโจร" เป็นสมุนไพรสารพัดประโยชน์อีกชนิดหนึ่งที่ช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานให้กับร่างกาย น่าจะมีเก็บไว้เป็นยาสามัญประจำบ้าน

          ภญ.ดร.สุภาภรณ์ ปิติพร หัวหน้ากลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร กล่าวว่า ฟ้าทะลายโจร เป็นสมุนไพรเก่าแก่ที่มีการใช้กันมายาวนานนับพันปี ซึ่งโรคที่สามารถใช้ฟ้าทะลายโจรรักษาได้อย่างชะงัดมีหลายโรค เช่น ไข้หวัด ตัวร้อน เจ็บคอ ท้องเสีย สำหรับสรรพคุณในการรักษาและป้องกันหวัดของฟ้าทะลายโจรนั้น ถือว่าโดดเด่นและเป็นที่ยอมรับของทั่วโลก โดยมีรายงานการศึกษาพบว่า สามารถรักษาหวัดได้ดีกว่า Echinacea ซึ่งเป็นสมุนไพรที่นิยมใช้รักษาหวัดในอเมริกาและยุโรป

          ส่วนการรักษาอาการอุจจาระร่วง สมุนไพรฟ้าทะลายโจรก็มีประสิทธิภาพดีเช่นกัน โดยมีการทดลองทางคลินิก แบบ Randomized double-blind study ศึกษาประสิทธิผลของฟ้าทะลายโจร เพื่อรักษาอาการ อุจจาระร่วงและบิดจากเชื้อแบคทีเรีย Shigella เปรียบเทียบกับยาปฏิชีวนะ Tetracycline ในผู้ป่วย 106 คน พบว่า ฟ้าทะลายโจรขนาด 2 กรัม ต่อวัน แบ่งให้วันละ 2 ครั้ง (ใช้ติดต่อกัน 2 วัน) หรือวันละ 4 ครั้ง (ใช้ติดต่อกัน 3 วัน) ช่วยลดจำนวนอุจจาระเหลว และจำนวนน้ำเกลือที่ให้ทดแทนได้ดีเท่ากับกลุ่มควบคุม และกลุ่มที่ได้รับฟ้าทะลายโจรมีจำนวนเชื้อ Shigella ในอุจจาระน้อยกว่ากลุ่มที่ได้รับยา Tetracycline นอกจากนี้ยังพบว่า การให้ยาทั้ง 2 ชนิด แบบแบ่งให้ 2 ครั้ง เป็นเวลา 2 วัน ให้ผลในการรักษาดีกว่าแบบแบ่งให้ 4 ครั้ง เป็นเวลา 3 วัน

          ฟ้าทะลายโจรเป็นพืชในตระกูล Acanthaceae เช่นเดียวกับเสลดพังพอนและรางจืด ซึ่งมีฤทธิ์ลดการอักเสบ จึงเป็นสมุนไพรที่สามารถใช้ในการบรรเทาอาการผดผื่นคันหรือแมลงสัตว์กัดต่อยได้เช่นกัน โดยการใช้ใบของฟ้าทะลายโจรตำพอก หรือแกะแคปซูลฟ้าทะลายโจร ผสมน้ำสะอาดหรือน้ำมะนาวเล็กน้อยทาบริเวณที่เป็น

          สำหรับยาแคปซูลฟ้าทะลายโจรนั้น มีสรรพคุณแก้ไข้ แก้ร้อนใน บรรเทาอาการเจ็บคอ แก้ท้องเสีย โดยวิธีการใช้แก้ไข้ แก้ร้อนใน ให้รับประทานครั้งละ 2 - 4 แคปซูล วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอนและวิธีการใช้บรรเทาอาการเจ็บคอให้รับประทานครั้งละ 4 - 7 แคปซูล วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน

          การใช้ฟ้าทะลายโจรจะให้ผลดีและมีประสิทธิภาพสูงสุดในการแก้หวัด คือ หากเริ่มรู้สึกครั่นเนื้อ ครั่นตัว ทำท่าว่าจะเป็นไข้แล้วรีบรับประทานฟ้าทะลายโจรจะได้ผลดี ถ้าเป็นมานานเกินกว่า 3 วัน แล้วจึงรับประทานจะรู้สึกว่ายาไม่ค่อยได้ผลหรือได้ผลน้อย และเพื่อให้ได้สรรพคุณที่ต้องการ ควรใช้ผลิตภัณฑ์ฟ้าทะลายโจรที่มีการควบคุมปริมาณสารสำคัญแอนโดรกราโฟไลด์ให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน

          ข้อควรระวัง ห้ามใช้ในผู้ที่มีอาการแพ้ฟ้าทะลายโจร และพืชในกลุ่ม Acanthaceae เช่น เสลดพังพอน ทองพันชั่ง พญาวานร (ว่านง๊อก) สตรีมีครรภ์และให้นมบุตรห้ามใช้ ห้ามใช้ฟ้าทะลายโจรสำหรับแก้อาการเจ็บคอเนื่องจากติดเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus group A ผู้ที่มีประวัติไตอักเสบเนื่องจากติดเชื้อนี้ ผู้ป่วยที่มีประวัติโรคหัวใจรูห์มาติก ผู้ที่มีอาการเจ็บคอเนื่องจากมีการติดเชื้อแบคทีเรียและมีอาการรุนแรง เช่น ตุ่มหนองในคอ มีไข้สูง หนาวสั่น

          ในตำรายาจีนกล่าวไว้ว่า คนที่กระเพาะ ม้าม เย็นพร่องห้ามกิน ถ้าใช้อาจเกิดอาการหน้ามืด วิงเวียน  มึนงง ท้องอืด ควรหยุดยา แต่ถ้าต้องการใช้ให้ลดปริมาณการใช้ยาลง หรือกินยาหรือสมุนไพรฤทธิ์ร้อน  เช่น ขิง ตะไคร้ กะเพราในขณะรับประทานฟ้าทะลายโจร หากใช้ยาฟ้าทะลายโจร ติดต่อกัน 3 วันแล้วไม่ดีขึ้นหรือยังไม่หาย หรือมีอาการรุนแรงขึ้นระหว่างใช้ควรหยุดใช้ยาและปรึกษาแพทย์